Przed pomnikiem ku czci Bismarcka (Bismarck-Denkstein), obok budynku urzędowego (Amtsgericht,
Amtsgebäude) znajdował się głaz narzutowy (erratyk). Mający średnicę około 80 cm, różowy granit wg opinii geologów przywleczony na teren Białego Kamienia, jak wiele innych w rejonie Wałbrzycha przez skandynawski lodowiec. Pierwotnie głaz spoczywał przy drodze prowadzącej z Wałbrzycha przez zabudowania tzw. Kretscham (pokrótce, bez wdawania się w głębsze rozważania termin ten określać może: gospodę, wyszynk, miejsce zgromadzeń wspólnot w tym wypadku wiejskiej połączone ze sprawowaniem niższych czynności sądowniczych lub wszystko to razem wzięte, oczywiście w odniesieniu do tamtych czasów) i która to droga dalej łączyła się z główną drogą wsi. Dokładnie głaz znajdował się po drugiej stronie drogi, naprzeciwko czołowej (frontowej) ściany głównego budynku Kretscham (w latach 20-tych XX w. nosił on nr: Haus Nr 1). Od kamienia gospoda nazywana była "Kretscham am weißen Stein". Gminna wieść niosła, że Kretscham (któremu kamień użyczył nazwy a potem całej osadzie) został zbudowany jako pierwszy dom na tym terenie, niedaleko od miejsca w którym został znaleziony kamień. Wnioskować można z tego, że miejsce w zabudowaniach gospody nie było miejscem pierwotnym. A dlaczego kamień tu trafił? Inna baśń związana z tym kamieniem mówi, że w czasach jak na tym terenie rosła sobie jeszcze dziewicza puszcza, kamień ten z uwagi na swą wielkość i kolor (był latwy do zauważenia) służył w lesie jako drogowskaz dla wędrujących po nim. Stąd też nazywano go "Wegweiser" lub "Weiserstein" (drogowskaz, kamień wskazujący drogę).
Wracamy z powrotem do realiów. Po pewnym głaz narzutowy w towarzystwie "tubylczych" (miejscowych) głazów i kamieni posłużył do budowy umocnień przy mostku (obok gospody), leżącym nad polnym potokiem, który płynął z południowo-wschodniego kierunku i wpływał do Szczawnika (Salzbach). W czasie budowy ewangelickiego kościoła (1879 r.) umocnienia mostku zostały rozebrane i głaz wylądował przy ulicy, niedaleko kościoła. Ówczesny przewodniczący gminy Gottlob Tscherich aby upamiętnić wydarzenie jakim była budowa kościoła wpadł na pomysł (który został zrealizowany) aby głaz upiększyć poprzez umocowanie na nim (nie widziałem, więc cytuję) "eisernen Handgriff mit der Jahreszahl 1879". Tłumaczyć to można jako: metalowa (stalowa) ręka-tylko w jakiej pozycji, sięgająca, wyciągnięta, sama dłoń, do łokcia ... z datą 1879. W 1924 r. głaz powędrował na miejsce obok pomnika ku czci Bismarcka, na którym pozostawał do ? roku. Może dobrzy ludzie pomogą uzupełnić dalsze losy głazu, będę wdzięczny.
A co dotyczy nazwy dzielnicy Biały Kamień to Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis [1] nazywa osadę "Wissenstein" (zapewne jest to błąd piszącego, choć niekoniecznie. Późniejsze przekazy nt. miejscowości najczęściej zamieszczają nazwę Weißenstein. Z czasem uległa ona skrócenia na Weißstein. Kiedy w 1872 r. w Białym Kamieniu powstała stała poczta urzędowo postanowiono pisownię nazwy miejscowości jako Weißstein. Fakt ten wpłynął zasadniczo na różnorodne pisanie nazwy miejścowości jakie panowało do tej pory.
[1] Liber fundationis episcopatus Wratislaviensis (Vratislaviensis)
Dokumentem, który pojawia się najczęściej przy ustalaniu daty powstania miejscowości na Śląsku jest Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis (Księga Uposażeń Biskupstwa Wrocławskiego) zawierający bogaty katalog miast i wsi śląskich istniejących już w XIII w. Długo sądzono,że dokument ten pochodził z około 1305 roku i inicjatywę jego powstania przypisywano biskupowi wrocławskiemu Henrykowi z Wierzbna (Wierzbnej). Stąd też spotyka się informacje, że prowadzony był on w latach 1302-1319, które to lata pokrywają się z latami sprawowania urzędu wrocławskiego biskupa przez Henryka z Wierzbna. Najnowsze badania "Śląskiego kodeksu dyplomatycznego" (Codex diplomaticus Silesiae) wykazały,że "Księga..." została założona już około 1295 roku, dzięki inicjatywie późniejszego biskupa krakowskiego Jana Muskaty z Muchowca, mianowanego w 1285 poborcą świętopietrza, i który kolektorem świętopietrza był jeszcze 22 VI 1288. Poza tym podział dokumentu odpowiada ówczesnemu podziałowi na archidiakonaty: wrocławski, głogowski, legnicki i opolski, który figuruje jako Regestr Ujazdu. Właśnie w tym ostatnim nie podano wsi - własności biskupa wrocławskiego, ale tylko - płacących na jego rzecz dziesięciny. Spis miał uporządkować finanse biskupstwa, posiadającego na całym Śląsku liczne posiadłości, uzyskane dzięki przywilejom i darowiznom panujących tu piastowskich książąt i wielmożów. Dobra te podlegały regionalnym ośrodkom administracyjnym w Nysie, Wrocławiu, Legnicy, Głogowie i Ujeździe. Dokument ten jest pierwszym udokumentowanym (pisanym) źródłem potwierdzającym istnienie w owym czasie osady Biały Kamień.
